Kinh tế kế hoạch hóa tập trung là gì? Bản chất và vai trò

Thứ hai, 24/05/2021 | 15:52 Theo dõi CFĐT trên
kinh-te-tap-trung

Kinh tế kế hoạch hóa tập trung là gì?

Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung (Centrally planned economy) là một hệ thống kinh tế bao gồm đất đai, nhà xưởng và những nguồn lực kinh tế khác của quốc gia đều thuộc sở hữu Nhà nước.

Chính phủ thực hiện gần như tất cả các quyết định liên quan tới hệ thống kinh tế bao gồm: Sản xuất như thế nào, sản xuất ra cái gì, sản xuất cho ai, giá cả của sản phẩm như thế nào, của bộ phận lao động và bỏ vốn như thế nào?

Trong một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, Chính phủ được coi là người ra quyết định cao nhất và tốt hơn bất kì một nhà kinh doanh, nhà quản lý hay người tiêu dùng nào trong việc phân bổ các nguồn lực của đất nước.

Bản chất của nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung

Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung (Hệ thống kinh tế chỉ huy) là mô hình kinh tế đặc trưng đã từng tồn tại ở Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa cũ trước năm 1990. Tuy nhiên, mô hình kinh tế này cũng xuất hiện ở một số nước phi Chính phủ khác như nước Đức dưới thời Hitler. Các nguồn lực cho sản xuất được phân bổ một cách tập trung, thống nhất thông qua kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội mà các cơ quan kế hoạch của nhà nước đã soạn thảo, ban hành.

Vì nguyên nhân lịch sử và ảnh hưởng đến kinh tế, mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung tỏ ra lỗi thời và được đa số các nước từ bỏ. Hiện nay trên thế giới chỉ có hai nước vẫn hoạt động theo mô hình này là Cuba và Bắc Triều Tiên.

=> Xem thêm: Lạm phát là gì? Phân loại các mức độ lạm phát và ảnh hưởng của lạm phát tới kinh tế Việt Nam

Vai trò của kinh tế kế hoạch hóa tập trung

- Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung đóng góp quan trọng vào việc cải tạo quan hệ sản xuất, tập trung tư liệu sản xuất vào trong tay nhà nước. Do đó, có điều kiện tập trung sức sản xuất để nâng cao năng suất lao động.

- Việc tập trung các tư liệu sản xuất và sản xuất có kế hoạch tạo điều kiện tập trung sức lao động và vốn đầu tư vào những ngành trọng điểm, những công trình quan trọng nhằm đưa đến sự thay đổi cơ bản nền kinh tế quốc dân.

- Tập trung hóa, kế hoạch hóa cao độ dưới sự lãnh đạo của Nhà nước có tác dụng dễ dàng tập trung được nguồn lực quốc gia cho các mục tiêu trọng điểm, những ưu tiên của đất nước. Ví dụ, quá trình Công nghiệp hóa những năm 1930 ở Xô Viết đã thành công bất kể các căng thẳng của nền kinh tế cũng như các dự án chạy đua vũ trang và các dự án lớn khác của Liên Xô sau này.

- Kinh tế có kế hoạch và tách xa thị trường nên nền kinh tế tránh được lạm phát, tránh được các khủng hoảng và các rủi ro của thị trường như trong các nền kinh tế tư bản chủ nghĩa, giá cả có khi được duy trì cố định trong vài chục năm.

- Giá cả cố định trong một thời gian khá dài cộng với thu nhập tăng đều theo kế hoạch điều này là có lợi cho tầng lớp dân cư lớp dưới kém năng động thích được sống bao cấp, sức mua của người dân tăng cao.

Điểm khác nhau giữa nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung và nền kinh tế thị trường

Kinh tế thị trường là nền kinh tế mà ở đó tồn tại nhiều thành phần kinh tế cùng hoạt động, gồm nhiều loại hình sở hữu cùng tham gia, cùng vận động và phát triển trong một cơ chế kinh doanh cạnh tranh bình đẳng và ổn định.

Giá của tất cả các loại hàng hóa, dịch vụ và các yếu tố sản xuất quan trọng (vốn, đất đai, thành quả lao động, tài nguyên thiên nhiên…) đều được quyết định dựa trên sự khan hiếm hàng hoá, cạnh tranh công bằng và dựa trên quan hệ cung - cầu của thị trường.

=> Xem thêm: Hàng hóa là gì? Đặc trưng, phân loại và thuộc tính cơ bản của hàng hóa

Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung ở Việt Nam

Ở Việt Nam, nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung (hay còn gọi là bao cấp) bị bãi bỏ từ năm 1986 và thay vào đó là một nền kinh tế thị trường. Từ việc phát triển kinh tế theo cơ chế cũ là cơ chế kế hoạch hoá tập trung, bao cấp trước đây với hai thành phần kinh tế là kinh tế cơ bản là kinh tế Nhà nước và kinh tế tập thể (kinh tế tư nhân, tư bản không được thừa nhận).

Đến nay, trong nền kinh tế Việt nam đã có nhiều thành phần kinh tế cùng tồn tại và phát triển song song với những hình thức sở hữu khác nhau, trong đó, nổi bật là sự hiện diện của thành phần đầu tư từ nước ngoài đang đầu tư kinh doanh tại thị trường Việt Nam. Nhà nước Việt Nam khuyến khích và bảo đảm bằng hệ thống pháp luật, chính sách để các thành phần kinh tế nước ngoài cũng có cơ hội phát triển trong một môi trường cạnh tranh lành mạnh nhất.

=>  Xem thêm: Luật chống độc quyền là gì? Vai trò của Luật chống độc quyền trong môi trường kinh doanh Việt Nam

Đại Minh
Theo VnMedia.vn Copy
Kinh doanh xăng dầu kém chất lượng, thương nhân bị phạt gần 630 triệu đồng

Kinh doanh xăng dầu kém chất lượng, thương nhân bị phạt gần 630 triệu đồng

Chủ tịch UBND tỉnh Tiền Giang đã ban hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với 1 trường hợp bán xăng dầu kém chất lượng và xử phạt cơ sở này số tiền 630 triệu đồng.
Lạm phát là gì? Phân loại các mức độ lạm phát và ảnh hưởng tới kinh tế Việt Nam

Lạm phát là gì? Phân loại các mức độ lạm phát và ảnh hưởng tới kinh tế Việt Nam

Cùng Cafedautu.vn tìm hiểu khái niệm Lạm phát là gì? Nguyên nhân, đặc điểm, các mức độ lạm phát và ảnh hưởng của lạm phát đến nền kinh tế Việt Nam và thế giới.
Hàng hóa là gì? Đặc trưng, phân loại và thuộc tính cơ bản của hàng hóa

Hàng hóa là gì? Đặc trưng, phân loại và thuộc tính cơ bản của hàng hóa

Cùng Cafedautu tìm hiểu khái niệm hàng hóa là gì? Đặc trưng, phân loại và những thuộc tính cơ bản của hàng hóa.
Chứng khoán tiếp tục tăng, chỉ số Vn-Index lên đỉnh mới

Chứng khoán tiếp tục tăng, chỉ số Vn-Index lên đỉnh mới

Chốt phiên làm việc cuối tuần hôm nay (21/5), thị trường chứng khoán trên cả hai sàn Hà Nội và TP. HCM đề khởi sắc. Trong đó, chỉ số Vn-Index lên đỉnh mới khi ghi thêm gần 6 điểm vượt mốc 1.280 điểm. Chỉ số HNX-Index cũng cộng thêm gần 3 điểm.
Tư nhân hóa là gì? Ưu, nhược điểm của mô hình tư nhân hóa

Tư nhân hóa là gì? Ưu, nhược điểm của mô hình tư nhân hóa

Cùng Cafedautu.vn tìm hiểu khái niệm Tư nhân hóa là gì? Tư nhân hóa là gì? Ưu, nhược điểm của mô hình tư nhân hóa và xu hướng kinh tế tư nhân tại Việt Nam.
Gojek, Grab rót 1 triệu USD vào Mio - startup thương mại điện tử qua MXH

Gojek, Grab rót 1 triệu USD vào Mio - startup thương mại điện tử qua MXH

Mio - Startup thương mại điện tử qua MXH mới đây vừa huy động thành công 1 triệu USD cho vòng hạt giống từ các quỹ đầu tư của Grab, Gojek.
Truy xuất nguồn gốc: Công cụ quản lý, kiểm soát hàng hóa hữu hiệu trên thị trường

Truy xuất nguồn gốc: Công cụ quản lý, kiểm soát hàng hóa hữu hiệu trên thị trường

Trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin, truy xuất nguồn gốc ngày càng trở thành một yếu tố quan trọng trong doanh nghiệp và người tiêu dùng cũng trở nên tự tin hơn vì biết được nguồn gốc của sản phẩm mình cần. Việc cung cấp thông tin rõ ràng và minh bạch về nguồn gốc giúp tạo ra sự tin cậy và lòng tin từ phía khách hàng và đồng thời, truy xuất nguồn gốc cũng là công cụ giúp doanh nghiệp quản lý, kiểm soát hàng hóa trên thị trường.
Căn hộ chung cư “tăng nhiệt” trên thị trường đầu tư

Căn hộ chung cư “tăng nhiệt” trên thị trường đầu tư

Trong gần một thập kỉ, căn hộ chung cư cho mức lợi nhuận gộp đều đặn trung bình khoảng 12,5%/năm, vượt trội hẳn so với kênh tiền gửi tiết kiệm. Lựa chọn căn hộ chung cư có tính thanh khoản tốt, pháp lý chuẩn, được phát triển bởi các chủ đầu tư uy tín có thể đem lại hiệu quả cao cho nhà đầu tư.
Loạt giải pháp robot hút bụi mới nhất từ CES 2024 đã có mặt tại thị trường Việt

Loạt giải pháp robot hút bụi mới nhất từ CES 2024 đã có mặt tại thị trường Việt

Thương hiệu robot ECOVACS ROBOTICS phối hợp cùng Công ty cổ phần Công nghệ Hợp Long, vừa chính thức trình làng loạt bộ siêu phẩm robot mới nhất tại CES 2024 cho thị trường Việt Nam.
Tạo tiền đề hình thành thị trường bưu chính phát triển lành mạnh, bền vững trong 5 - 10 năm tới

Tạo tiền đề hình thành thị trường bưu chính phát triển lành mạnh, bền vững trong 5 - 10 năm tới

Chiến lược phát triển bưu chính cũng xác định tầm nhìn đến năm 2030: Bưu chính trở thành hạ tầng thiết yếu của quốc gia và của nền kinh tế số, đặc biệt là của thương mại điện tử; mở rộng hệ sinh thái dịch vụ, mở rộng không gian hoạt động mới; thúc đẩy phát triển Chính phủ số, xã hội số.
Cafe Khởi nghiệp