Điều tiết thị trường, ngăn chặn đầu cơ bằng công cụ thuế

Từ trước đến nay, ngoài đóng góp vào ngân sách, chính sách thuế còn giữ vai trò quan trọng trong việc điều tiết, định hướng tiêu dùng và góp phần hạn chế đầu cơ để minh bạch thị trường. Báo cáo về kết quả thu ngân sách ngành thuế của Tổng cục Thuế cho thấy, số thu từ thuế chuyển nhượng BĐS, nhận thừa kế và nhận quà tặng là BĐS cả năm 2022 đạt khoảng hơn 41.000 tỷ đồng, tăng gần gấp đôi so với năm 2021. Đây là kết quả có được nhờ giao dịch BĐS hai quý đầu năm khá sôi động. Đặc biệt là quy định siết chặt tình trạng kê khai giá chuyển nhượng BĐS.

Sử dụng công cụ thuế để điều tiết các hành vi đầu tư, khai thác, sử dụng tài nguyên BĐS là hoạt động cần thiết. Việc đánh thuế với BĐS đã được các nước phát triển trên thế giới áp dụng từ lâu, Việt Nam bây giờ mới triển khai là muộn. Việc đánh thuế với BĐS sẽ làm giảm đầu cơ, đẩy giá, lũng đoạn thị trường. Chấm dứt làn sóng đầu cơ, thổi giá, gây sốt đất như giai đoạn vừa qua.

Tuy nhiên, quá trình hoàn thiện các chính sách thuế cũng cần phải được nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng trước khi trình cấp có thẩm quyền ban hành vào thời điểm thích hợp để đảm bảo tính khả thi, đồng thuận cao. Hỗ trợ phát triển thị trường BĐS bền vững, minh bạch dưới sự điều tiết, giám sát của Nhà nước, phù hợp với quy hoạch, chiến lược phát triển... Bởi chính sách điều tiết phù hợp có vai trò vô cùng quan trọng, hạn chế việc giam giữ, lãng phí, gây lũng đoạn chức năng của tài nguyên nhằm trục lợi, đẩy giá, thổi giá. Kích thích sử dụng đất đai, BĐS phù hợp, có hiệu quả như đầu tư để tạo công trình dịch vụ thương mại hay hạ tầng khai thác. Tạo giá trị đóng góp vào ngân sách, thúc đẩy thị trường, kích thích nền kinh tế tăng trưởng, phát triển...

Khó khăn xuyên suốt quá trình triển khai

Dự thảo Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh năm 2023 đang được Bộ Tư pháp lấy ý kiến có nội dung đáng chú ý là đề xuất ban hành Luật Thuế BĐS, trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp vào tháng 10/2024, thông qua vào tháng 5/2025. Trong đó, một số hành vi của thị trường được Bộ Tư pháp đề xuất đánh thuế đề cập trong dự thảo là đánh thuế cao với căn hộ chung cư giá trên 50 triệu đồng/m2 đồng thời tách riêng đất ở và nhà ở để đánh thuế BĐS. Nghiên cứu bổ sung quy định về thuế đối với thu nhập của cá nhân từ chuyển nhượng BĐS theo thời gian nắm giữ theo hướng áp dụng thuế suất cao hơn đối với việc giao dịch mà người bán có thời gian nắm giữ ngắn.

Cụ thể, đối với nhà chung cư (bao gồm cả đất xây dựng nhà chung cư), cơ quan soạn thảo định hướng quy định ngưỡng chịu thuế đảm bảo điều tiết thấp đối với những người sử dụng nhà có giá trị không lớn và ngược lại, nhà ở xã hội, nhà ở công nhân sẽ thuộc đối tượng miễn thuế. Thực hiện điều tiết cao đối với căn hộ cao cấp (mức giá trên 50 triệu đồng/m2) góp phần đảm bảo công bằng trong điều tiết thu nhập của các tầng lớp dân cư.

Mục tiêu của đánh thuế cao với căn hộ trên 50 triệu đồng/m2 nhằm buộc nhóm tiêu dùng phân khúc nhà ở cao cấp (nhóm thu nhập cao) phải đóng góp thêm vào ngân sách. Từ đó hỗ trợ thêm cho việc phát triển nhà ở xã hội, nhà ở đại chúng... Việc áp dụng thuế suất cao với căn hộ cao cấp sẽ đẩy giá nhà phân khúc này tăng cao, tăng khó khăn thanh khoản. Khi đó các chủ đầu tư phải cân nhắc lựa chọn giữa đầu tư sản phẩm khó hay sản phẩm dễ bán. Qua đó khuyến khích thúc đẩy phát triển nhà ở có giá phù hợp hơn, giải quyết được nhu cầu cấp thiết về nhà ở cho người dân.

Thứ hai là nghiên cứu bổ sung quy định về thuế đối với thu nhập của cá nhân từ chuyển nhượng BĐS theo thời gian nắm giữ. Hiện nay, thuế suất đối với thu nhập từ chuyển nhượng là 2%. Trong đó, thu nhập từ chuyển nhượng BĐS bao gồm: thu nhập từ chuyển nhượng quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất, chuyển nhượng quyền sở hữu hoặc sử dụng nhà ở, quyền thuê đất, thuê mặt nước và các khoản thu nhập khác nhận được từ chuyển nhượng BĐS.

Thời gian qua, các cá nhân khi chuyển nhượng BĐS thường kê khai giá trị giao dịch thấp hơn nhiều so với giá trị mua bán thực tế làm giảm số thuế phải nộp. Việc quản lý thuế BĐS quá dễ, dẫn đến những người đầu cơ dễ dàng lách thuế, đẩy giá đất tăng gấp nhiều lần. Nếu quy định chặt chẽ và áp thuế cao hơn đối với hành vi găm giữ BĐS thời gian ngắn sẽ làm cho hành vi đầu cơ không thể trục lợi. Thời gian diễn ra càng nhanh thì thuế suất phải đóng càng cao, làm giảm sức hấp dẫn của việc lướt sóng bất động sản, hạn chế đầu cơ. Người dân sẽ được mua nhà với giá trị thực.

Tuy nhiên, như phân tích ở trên, hai nhóm hành vi được nêu chỉ là một trong rất nhiều hành vị được diễn ra trong thị trường đầu tư, kinh doanh, giao dịch. Nên rất cần phải xây dựng một bộ luật thuế BĐS đồng bộ, được Quốc hội thông qua, phê chuẩn. Như vậy mới điều tiết được thị trường minh bạch, ổn định, bền vững.