Cùng Cafedautu.vn tìm hiểu khái niệm Cán cân thanh toán là gì? Đặc điểm, vai trò và tình hình cán cân thanh toán quốc tế của Việt Nam.
Cùng Cafedautu.vn tìm hiểu khái niệm Cán cân thanh toán là gì? Đặc điểm, vai trò và tình hình cán cân thanh toán quốc tế của Việt Nam.
Cán cân thanh toán (BOP) là báo cáo về tất cả các giao dịch được thực hiện giữa các tổ chức ở một quốc gia với các nước khác trên thế giới trong một khoảng thời gian xác định, một quý hoặc một năm. Đối tượng giao dịch bao gồm các loại hàng hóa, dịch vụ, tài sản thực, tài sản tài chính và một số chuyển khoản.
Cán cân thanh toán còn được gọi là cán cân thanh toán quốc tế, tóm tắt tất cả các giao dịch mà các cá nhân, công ty và cơ quan chính phủ của một quốc gia hoàn thành với các cá nhân, công ty và cơ quan chính phủ bên ngoài quốc gia. Các giao dịch này bao gồm nhập khẩu và xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ và vốn, cũng như các khoản thanh toán chuyển khoản, chẳng hạn như khoản viện trợ nước ngoài và kiều hối.
Cán cân thanh toán và vị thế đầu tư quốc tế ròng của một quốc gia cùng nhau tạo thành tài khoản quốc tế của quốc gia đó.
Cán cân thanh toán chia các giao dịch thành hai tài khoản: tài khoản vãng lai và tài khoản vốn.
- Tài khoản vốn (Capital account - KA) được gọi là tài khoản tài chính kèm theo một nguồn tài khoản vốn riêng biệt thường rất nhỏ và được liệt kê riêng. Tài khoản vốn bao gồm các giao dịch của một quốc gia theo các công cụ tài chính và dự trữ của ngân hàng trung ương.
- Tài khoản vãng lai (current account - CA) bao gồm giá trị xuất khẩu của hàng hóa và dịch vụ của một quốc gia, thu nhập từ các khoản đầu tư quốc tế và các khoản thanh toán của quốc gia đó. Tài khoản vãng lai được thể hiện trong các báo cáo về sản lượng hàng hóa, trong khi tài khoản vốn thì không.
=> Xem thêm: Cổ tức là gì? Các hình thức chi trả cổ tức, điều kiện và thời gian thanh toán cổ tức
Tổng của tất cả các giao dịch được ghi lại trong cán cân thanh toán phải bằng 0. Tuy nhiên, biến động tỷ giá hối đoái và quá trình xuất nhập khẩu hàng hóa trên thực tế lại cho thấy kết quả khác. Lý do là mỗi khoản ghi xuất hiện trong tài khoản vãng lai đều kèm theo một khoản ghi nợ tương ứng với tài khoản vốn. Tổng các khoản thu có thể nhỏ hơn khoản chi dẫn đến tình trạng thâm hụt cán cân thanh toán. Đó là tình trạng chênh lệch thống kê phát sinh do không thể đếm chính xác mọi giao dịch giữa một nền kinh tế nội địa với các quốc gia khác, bao gồm cả chênh lệch do quy đổi ngoại tệ gây ra.
Một quốc gia có thể áp dụng các chính sách được thiết kế đặc biệt để thu hút đầu tư nước ngoài trong một lĩnh vực cụ thể và giữ cho đồng tiền của mình ở mức thấp để kích thích xuất khẩu và tích lũy dự trữ tiền tệ của mình.
Cán cân thanh toán được tính dựa theo công thức sau:
Cán cân thanh toán = Cán cân vốn (CI – CO) + Cán cân dự trữ ngoại tệ chính thức (FXB) + Cán cân tài khoản vãng lai (X - M)
Trong đó:
- X: Kim ngạch xuất khẩu
- M: Kim ngạch nhập khẩu
- CI: Dòng vốn đi vào
- CO: Dòng vốn đi ra
- FXB: Cán cân dự trữ ngoại tệ của một quốc gia.
=> Xem thêm: Elon Musk ‘quay lưng’ với Bitcoin, ngừng chấp nhận thanh toán khi mua xe Tesla
Trong nền kinh tế quốc tế, cán cân thanh toán đóng một vai trò đặc biệt quan trọng. Có thể thấy cán cân thanh toán quốc tế là một báo cáo quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách kinh tế. Cụ thể:
- BOP phản ánh chính sách kết quả của hoạt động trao đổi hàng hóa và hoạt động kinh tế - chính trị đối ngoại của một quốc gia với các nước khác. Nó cho thấy một cách trực quan nhất về tình trạng công nợ hiện tại của một quốc gia trong một thời điểm nhất định. Theo đó, chỉ số cán cân bội thu hay bội chi sẽ thể hiện nước đó là chủ nợ hay đang mắc nợ nước ngoài.
- Cán cân thanh toán giữ vai trò đặc biệt trong bảng cân đối thanh toán của các nước. Trong cán cân thanh toán, nếu tổng thu lớn hơn tổng chỉ là dư thừa vốn trong nước, nếu tổng thu nhỏ hơn tổng chỉ là thâm hụt cán cân thanh toán.
- Cán cân thanh toán phản ánh địa vị kinh tế của một đất nước trên trường quốc tế.
- Cán cân thanh toán giúp các nhà hoạch định xây dựng kế hoạch chiến lược phù hợp. Theo đó, từ thực trạng cán cân, các nhà hoạch định sẽ có quyết định thay đổi hoặc không thay đổi nội dung chính sách kinh tế, từ đó thực hiện các chiến lược phát triển kinh tế xã hội thích hợp cho từng thời kỳ. Ví dụ khi thâm hụt cán cân thanh toán chính phủ có thể tăng lãi suất lên hoặc giảm bớt chi tiêu công cụ để giảm chi tiêu về nhập khẩu.
=> Xem thêm: Doanh nghiệp có nên chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin?
Theo Tổng cục Thống kê ước tính tháng 2/2021 kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 20 tỷ USD, giảm 29,9% so với tháng trước và giảm 4,7% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, tính chung hai tháng đầu năm 2021, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa ước tính đạt 48,55 tỷ USD, tăng 23,2% so với cùng kỳ năm trước.
Trong đó khu vực kinh tế trong nước đạt 11,48 tỷ USD, tăng 4,4%, chiếm 23,6% tổng kim ngạch xuất khẩu, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) đạt 37,07 tỷ USD, tăng 30,5%, chiếm 76,4%. Trong hai tháng có tới chín mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu hơn một tỷ USD, chiếm 73,8% tổng kim ngạch xuất khẩu.
