Nguy cơ đổ vỡ chuỗi sản xuất và cung ứng cá tra

Tổng cục Thống kê cho biết, việc thực hiện giãn cách xã hội từ tháng 7/2021 tại Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) đã tác động lớn đến hoạt động thả giống, nuôi, thu hoạch, chế biến và xuất khẩu cá tra. Diện tích nuôi, sản lượng giảm, cá quá lứa do thiếu công nhân thu hoạch, hạn chế đi lại ảnh hưởng tới việc thu mua, nhiều doanh nghiệp chế biến ngừng hoạt động, kim ngạch xuất khẩu giảm sâu… đang khiến ngành hàng này đứng trước nguy cơ đổ vỡ chuỗi sản xuất và cung ứng.

Theo Tổng cục Thủy sản, diện tích thả nuôi cá tra tính đến ngày 15/9/2021 đạt 3.516 ha (giảm 25,7% so với cùng kỳ năm 2020). Diện tích thả nuôi cá tra trong tháng 7, tháng 8 đã giảm khoảng 50-55% so với các tháng trước. Sản lượng cá tra quý III/2021 ước tính đạt 315,3 nghìn tấn , giảm 19,8% so với cùng kỳ năm trước, đây là quý có sản lượng cá tra thấp nhất tính từ đầu năm tới nay (quý I ước tính đạt 321,8 nghìn tấn, quý II ước tính đạt 350,3 nghìn tấn).

Sản lượng cá tra tháng Chín giảm tới 27.3% so với cùng kỳ năm trước, ước tính đạt 100,8 nghìn tấn; ước tính 9 tháng năm 2021 đạt 987,4 nghìn tấn, giảm 9,5% so với cùng kỳ năm trước, là mức sản lượng thấp nhất trong kỳ 9 tháng các năm từ 2018-2021 .

Cũng theo Tổng cục Thống kê, xuất khẩu cá tra những tháng đầu năm 2021 tăng trưởng khá tốt, nhưng sang tháng 8, do nhiều doanh nghiệp ngừng sản xuất, kim ngạch xuất khẩu đột ngột giảm sâu. 

Theo Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP), kim ngạch xuất khẩu cá tra tháng 9/2021 đạt gần 82 triệu USD, giảm mạnh 36,5% so với cùng kỳ năm trước. Kim ngạch xuất khẩu cá tra 9 tháng năm 2021 ước tính đạt 1.076,2 triệu USD, tăng 3,2%. Xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc giảm mạnh bởi nước này siết chặt quy định kiểm dịch Covid-19 với các mặt hàng thủy sản đông lạnh. 

Ngược lại, tình hình xuất khẩu cá tra sang Mỹ có phần khả quan hơn do nhu cầu tiêu thụ tăng đột biến sau khi nền kinh tế nước này mở cửa trở lại. Tuy nhiên, cá tra thương phẩm cỡ 800 g – 1.000g, cỡ cá được ưa chuộng để sản xuất phi lê cá tra xuất khẩu sang Châu Âu và Mỹ đang có nguy cơ bị thiếu hụt trong thời gian tới.

Phần lớn cá tra vẫn còn trong ao, lớn quá cỡ trong khi các doanh nghiệp chế biến thủy sản đã sử dụng hết công xuất kho trữ đông lạnh. Bên cạnh đó, cước vận chuyển đường biển tiếp tục tăng, công-ten-nơ trống chở hàng vẫn thiếu, thị trường EU vẫn đặt ra nhiều khó khăn cho cá tra…

Hoạt động sản xuất cá tra bị thu hẹp do việc thực hiện giãn cách khiến các nhà máy chế biến giảm công suất, giảm thu mua nguyên liệu đầu vào, chủ yếu sử dụng nguyên liệu từ vùng nuôi của công ty hoặc trong chuỗi liên kết nên nhiều cơ sở và hộ nuôi nhỏ lẻ không thể bán được cá.

Trong giai đoạn giãn cách xã hội, hạn chế di chuyển, người nông dân không thể thu hoạch hay vận chuyển cá từ trại nuôi tới nhà máy nên buộc phải giữ cá trong ao, cá đến lứa không có người thu mua. Thêm vào đó, cá tiếp tục nuôi trở nên quá cỡ, tăng chi phí thức ăn, thậm chí chết nhiều và giảm chất lượng do cá bị bệnh và thịt cá ngả vàng. Gánh nặng chi phí kéo dài khiến các hộ dân không còn đủ khả năng tài chính để thả nuôi vụ tiếp theo. 

“Nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng bán hàng khiến doanh nghiệp phải bồi thường hợp đồng do không kịp tiến độ giao hàng, mất khách hàng, mất thị trường xuất khẩu vào các quốc gia khác. Ngoài ra, các rào cản thương mại, kỹ thuật đối với cá tra xuất khẩu vẫn đang tiếp diễn tại một số thị trường trọng điểm. Nếu không có giải pháp hỗ trợ kịp thời, hiệu quả thì các hộ nuôi cá sẽ phải bỏ nghề, doanh nghiệp chế biến cá tra sẽ phải đối mặt với nguy cơ thua lỗ, nợ xấu và phá sản”, Tổng cục Thống kê cho biết. 

Tại hội nghị trực tuyến “Giải pháp phát triển chuỗi cá tra sau giãn cách xã hội”, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị trước hết người lao động trong ngành cá tra cần được phân bổ ưu tiên tiêm ngừa vắc xin để người công nhân có thể ra vào nhà máy, người vận chuyển cá được di chuyển giữa các địa phương. Tạo điều kiện về vốn vay dài hạn cho các hộ nuôi tiếp tục đầu tư thả nuôi vụ mới…