Cú sốc năng lượng đè nặng lên áp lực tăng trưởng nền kinh tế châu Âu

Trong suốt một thập kỷ qua, sự ổn định của nền kinh tế châu Âu đi cùng với lãi suất chạm đáy và lạm phát thấp. 

Thế nhưng, giá tiêu dùng đang tăng với tốc độ vượt trên 8%, cao gấp 4 lần so với mức mục tiêu của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) là 2%. Vì vậy, Ban lãnh đạo thuộc ECB đã bắt đầu cân nhắc kế hoạch tăng lãi suất sớm hơn dự kiến.

ECB hiện đang ở tình thế khó khăn khi vừa phải nhanh chóng để đối phó với tình hình giá cả tăng cao, vừa phải kiên nhẫn để khôi phục nền kinh tế đang ngày càng ảm đạm hơn.

Nguyên nhân sâu xa của cả hai vấn đề gây nhức nhối trên là do cú sốc về giá năng lượng.

Giá dầu, khí đốt tự nhiên đã tăng trước khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine và sau cuộc khủng hoảng địa chính trị này, giá hai mặt hàng trên càng leo thang.

Theo ngân hàng Goldman Sachs, giá năng lượng ở khu vực đồng Euro - vốn tăng với tốc độ hàng năm là 39% vào tháng 5 - đang đóng góp khoảng 4 điểm phần trăm vào lạm phát chính, tăng so với 2 điểm ở Mỹ.

Đáng chú ý, các tác động từ giá năng lượng đang bắt đầu lan sang các giá tiêu dùng khác. 

Lạm phát “cốt lõi”, không bao gồm giá thực phẩm và năng lượng, đã tăng nhanh hơn trong khu vực đồng Euro vào tháng Năm so với dự kiến ​​của các nhà kinh tế. 

Giá sản xuất tại Đức cũng ghi nhận mức tăng kỷ lục là 33,5% trong tháng 4. Nguyên nhân khiến con số này tăng lên chóng mặt là bởi không chỉ do năng lượng mà còn do các mặt hàng trung gia sử dụng nhiều năng lượng như kim loại, hóa chất và bê tông.

Những điều này gây ảnh hưởng lớn đến chi phí các doanh nghiệp và sức mua của các hộ gia đình.

Xem thêm: CEO “ông lớn” ngành dầu mỏ cảnh báo về khủng hoảng năng lượng do thiếu đầu tư

Vậy câu hỏi được đặt ra ở đây là: Nền kinh tế khu vực đồng Euro đang trong tình trạng báo động đến mức nào?

Một hệ quả của cú sốc năng lượng là thu nhập thực tế của các hộ gia đình thấp hơn.

Tăng trưởng tiền lương đang tăng lên một cách khiêm tốn trong toàn khu vực và chậm hơn lạm phát. Ví dụ ở Hà Lan, mức tăng trưởng tiền lương ở quốc gia này hiện chỉ đạt mức gần 3% trong tháng trước cho dù tâm lý kinh doanh mạnh mẽ và thị trường lao động eo hẹp.

Thế nhưng, xét trên một khía cạnh nào đó, đây là tin vui đối với ECB vì động thái này làm giảm nguy cơ xảy ra vòng xoáy lạm phát nhưng lại khiến sức tiêu thụ thấp hơn, làm suy yếu phần còn lại của nền kinh tế.

Bên cạnh đó, nhu cầu điều chỉnh chỉ làm tăng thêm khó khăn cho lĩnh vực sản xuất - ngành nghề mà niềm tin đã giảm mạnh. 

Sự gián đoạn nguồn cung bị kéo dài do lệnh phong tỏa gần đây của Trung Quốc cũng như giá năng lượng nhảy vọt đã, đang gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp; trong đó, Đức và khu vực Đông  u dường như bị tổn thương nhất do suy thoái công nghiệp.

Các đơn đặt hàng mới cho các nhà sản xuất của hai khu vực trên trong tháng 5 đã giảm lần đầu tiên kể từ tháng 6/2020, cho thấy nhu cầu suy yếu. Đơn hàng xuất khẩu cũng giảm với tốc độ nhanh nhất trong 2 năm qua.

Xem thêm: ECB: Điều kiện tài chính khu vực đồng Euro bị ảnh hưởng nặng nề bởi xung đột Nga - Ukraine

Chính vì lẽ đó, các nhà kinh tế cho rằng, tốc độ tăng trưởng sẽ diễn ra chậm trong nửa cuối năm nhưng suy thoái hoàn toàn có khả năng là chưa xảy ra vì một số bộ phận của nền kinh tế có nền tảng vững khi đối mặt với cú sốc năng lượng.

Nhiều công ty dịch vụ vẫn đang gặt hái thành quả từ việc mở cửa trở lại và chấm dứt các đợt ngừng hoạt động liên quan đến dịch bệnh Covid-19, đặc biệt các quốc gia phía Nam châu Âu đang được hưởng lợi nhiều nhất do phụ thuộc lớn vào du lịch. 

Ở Tây Ban Nha vào tháng 4, khách từ phương Bắc xuống để tận hưởng nắng ấm đã gần như đạt đến mức trước đại dịch.  Nhìn chung, tâm lý kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ vẫn mạnh mẽ khi nhiều công ty cho biết, lượng công việc đăng tuyển ngày càng tăng.

Có thể nhận thấy, thị trường việc làm tại khu vực đồng Euro vẫn rất phát triển.

Ngoài ra, các khoản tiết kiệm trong giai đoạn phong tỏa năm ngoái cũng sẽ cung cấp cho người tiêu dùng một số khả năng chống chịu nhất định với cú sốc năng lượng.

Theo tính toán của The Economist, khoản tiết kiệm “vượt mức” như vậy ở Pháp và Đức lên tới khoảng 1/10 thu nhập khả dụng của các hộ gia đình trong quý đầu tiên của năm 2022.

Tuy không thể bù đắp hoàn toàn nhưng các khoản tích lũy này sẽ giúp giảm tác động của cú sốc năng lượng. Ví dụ ở Slovakia, tỷ lệ tiết kiệm chưa bao giờ tăng nhiều trong thời kỳ đại dịch, và hiện đang thấp hơn nhiều so với mức trung bình dài hạn.

Jens Eisenschmidt của Morgan Stanley cho biết: “Sự yếu kém trong tiêu dùng sẽ đến từ các hộ gia đình có thu nhập thấp hơn. Thực tế, doanh số bán lẻ đã đi ngang trong nhiều tháng”.

Đồng thời, Chính phủ nhiều quốc gia cũng tung ra những chương trình chi tiêu lớn để bảo vệ các hộ gia đình khỏi giá năng lượng leo thang. Theo Bruegel - một tổ chức tư vấn cho hay, Đức, Pháp, Ý và những nước khác đang chi tiêu từ 1% đến 2% GDP.

Tuy nhiên, không phải tất cả những chi tiêu đều nhắm mục tiêu đúng khi phần lớn trong số đó được cứu trợ cho các hộ gia đình khá giả không có nhu cầu sử dụng đến. Trong khi đó, các biện pháp khác liên quan đến việc can thiệp vào giá cả sẽ mang lại một số lợi ích cho phía nhà cung cấp năng lượng.

Tóm lại, ngay cả khi khu vực đồng Euro không bị suy thoái, cú sốc năng lượng sẽ là lực cản đối với tăng trưởng. ECB phải đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan không thể giải quyết được. Với mỗi sự gia tăng lạm phát do giá thực phẩm và năng lượng, nền kinh tế châu Âu sẽ ngày càng suy yếu.

Xem thêm: Khu vực đồng Euro ghi nhận lạm phát chạm mức cao kỷ lục