Các dự án trọng điểm khai thông đường thủy

Theo đó, các dự án, công trình đường thủy nội địa trọng điểm được chú trọng đầu tư trong giai đoạn 2021-2030, bao gồm: Dự án nâng cấp kênh Chợ Gạo giai đoạn II, Dự án nâng cấp hành lang đường thủy và logistics khu vực phía Nam, Dự án nâng cấp tĩnh không cầu Đuống, Nâng cao tĩnh không các cầu đường bộ, đường sắt cắt qua tuyến đường thủy nội địa quốc gia.

Tập trung nâng cấp các tuyến đường thủy nội địa chính

Nghị quyết 13-NQ/TW đã đề ra mục tiêu phát triển cho lĩnh vực đường thủy nội địa là: "Nâng cấp các tuyến đường thuỷ nội địa chính; tăng chiều dài các đoạn tuyến sông được quản lý khai thác. Nâng cấp và xây dựng mới một số cảng đầu mối, bến hàng hoá và hành khách ở đồng bằng sông Cửu Long và đồng bằng Sông Hồng. Ưu tiên hoàn thành nâng cấp các tuyến ở đồng bằng sông Cửu Long kết nối với TP. HCM; các tuyến sông Tiền, sông Hậu, sông Hồng, sông Thái Bình".

Thời gian qua, nhờ các hệ thống đường thủy chính tại 2 vùng đông dân cư nhất và kinh tế phát triển nhất, được kết nối trực tiếp với các cảng biển lớn mà kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa đã được khai thác để phục vụ cho hoạt động vận tải hàng hóa nội địa.

Hệ thống đường thủy nội địa khu vực phía Bắc nằm ở đồng bằng sông Hồng, tập trung vào Hà Nội và kết nối với cảng biển cửa ngõ quốc tế Hải Phòng. Hệ thống đường thủy nội địa khu vực phía Nam tập trung tại vùng đồng bằng sông Cửu Long kết nối với trung tâm tăng trưởng kinh tế TP. HCM và các cảng biển lớn của khu vực Đông Nam Bộ.

Cụ thể, tuyến vận tải đường thủy nội địa hiện có 45 tuyến. Trong đó, miền Bắc có 17 tuyến, miền Trung có 10 tuyến, miền Nam có 18 tuyến. Tuyến ven biển có 21 tuyến, trong đó khu vực miền Bắc có 6 tuyến, miền Trung có 4 tuyến, miền Nam có 11 tuyến.

Thời gian vừa qua, tại khu vực phía Bắc đã cải tạo và nâng cấp được 7/17 tuyến với chiều dài tương ứng là 949,5/2.265,5 km, tương đương đạt 41%. Miền Trung, đã cải tạo và nâng cấp được 1/10 tuyến với chiều dài tương ứng là 63,5 km/480,5 km, tương đương đạt 13%. Khu vực phía Nam đã cải tạo và nâng cấp được 9/18 tuyến với chiều dài tương ứng là 2.303,9 km/3.426,4 km, tương đương đạt 67%. Hiện tại, có 2.098 phao báo hiệu, 7.675 báo hiệu bờ, 203 báo hiệu cầu và 118 trạm đo mực nước.

Các cảng, bến thủy nội địa chủ yếu do các doanh nghiệp đầu tư khai thác. Cả nước hiện có 7.257 cảng, bến. Trong đó, có 4.746 cảng, bến do trung ương quản lý, 2.511 cảng, bến do địa phương quản lý. Số cảng bến do trung ương quản lý hiện có 3.492 cảng, bến được cấp phép, 1.217 cảng, bến chưa được cấp phép. Số cảng bến do địa phương quản lý hiện có 2.201 cảng, bến đã được cấp phép, 310 cảng, bến chưa được cấp phép.

Tổng số cảng thủy nội địa là 306 cảng, trong đó có 254 cảng do trung ương quản lý, 52 cảng do địa phương quản lý. Tổng lượng hàng qua cảng do trung ương quản lý chiếm khoảng 20% tổng lượng hàng vận tải đường thủy nội địa.

Tăng kết nối và đảm bảo đồng bộ

So với chỉ tiêu đề ra tại Nghị quyết 13-NQ/TW thì việc nâng cấp các tuyến vận tải thủy ở đồng bằng sông Cửu Long kết nối với TP. HCM, các tuyến sông Tiền, sông Hậu, sông Hồng làm giảm năng lực vận tải đường thủy ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long, chưa ưu tiên hoàn thành.

Về các công trình, dự án phát triển kết cấu hạ tầng chưa đạt được mục tiêu. Hiện tại, còn có 251/532 cầu và công trình vượt sông nằm trên các tuyến đường thủy nội địa quốc gia do trung ương quản lý có tĩnh không thông thuyền thấp hơn thông số kỹ thuật theo cấp quy hoạch đã được phê duyệt.

Đặc biệt, công tác bố trí vốn còn dàn trải và chưa tập trung cho các công trình trọng điểm. Công tác thi công, quản lý dự án còn nhiều yếu kém và bất cập. Hệ thống chính sách, pháp luật về đầu tư, xây dựng, đất đai, quản lý vận tải… chưa đồng bộ, đầy đủ. Việc huy động vốn xã hội hóa cho lĩnh vực đường thủy nội địa còn nhiều khó khăn do không hấp dẫn nhà đầu tư.

Theo Cục trưởng Cục Đường thuỷ nội địa Việt Nam Bùi Thiên Thu, vận tải hành khách ĐTNĐ năm 2020 đạt hơn 191 triệu lượt khách, chỉ chiếm 6% toàn ngành và 3,4 tỷ lượt khách.km, tương đương chiếm 2% toàn ngành. Vận tải hàng hóa đạt gần 309 triệu tấn, chiếm 19% toàn ngành và gần 62 tỷ tấn.km, chiếm 20% toàn ngành. So với năm trước, sản lượng vận tải khách và hàng hoá lần lượt giảm hơn 8% và hơn 10%.

Với chi phí chỉ bằng 1/4 vận tải đường bộ, 1/2 đường sắt, nhưng tỷ trọng vận tải hàng hoá và hành khách chỉ chiếm lần lượt 6% và 2% toàn ngành cho thấy sự mất cân bằng giữa phát triển các hình thức giao thông vận tải.