Thị trường chứng khoán phái sinh: Tăng trưởng vượt các kỳ vọng

Tăng trưởng vượt các kỳ vọng

Triển khai Đề án xây dựng và phát triển thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định 366/QĐ-TTg ngày 11/3/2014, thực hiện sự chỉ đạo của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), Sở GDCK Hà Nội, Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam và các đơn vị liên quan chuẩn bị các điều kiện cần thiết để đưa thị trường chứng khoán phái sinh vào hoạt động, theo lộ trình phát triển sản phẩm từ thấp đến cao, từng bước đa dạng hóa các sản phẩm giao dịch, phù hợp với tiến trình phát triển của thị trường tài chính và đáp ứng nhu cầu đầu tư và quản lý rủi ro của nhà đầu tư và các tổ chức phát hành.

Ngày 10/8/2017, thị trường chứng khoán phái sinh (TTCKPS) chính thức được khai trương giao dịch tại Sở GDCK Hà Nội (HNX) với sản phẩm phái sinh đầu tiên là hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30. Hai năm sau (năm 2019), TTCKPS có thêm sản phẩm hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ (TPCP) kỳ hạn 5 năm, và năm 2021, Sở GDCK Hà Nội tiếp tục đưa vào giao dịch sản phẩm hợp đồng tương lai TPCP kỳ hạn 10 năm.

Đến nay, sau 5 năm đi vào hoạt động, TTCKPS đã hoạt động an toàn, hiệu quả và thông suốt, từng bước tăng trưởng ổn định, quy mô và thanh khoản thị trường có sự tăng trưởng mạnh mẽ, thị trường thu hút sự tham gia ngày càng tích cực của các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.

Hệ thống các thành viên giao dịch chứng khoán phái sinh cũng phát triển nhanh chóng, từ 7 công ty chứng khoán thành viên khi mới khai trương thị trường, đến nay đã có 23 công ty chứng khoán thành viên đáp ứng các điều kiện về hệ thống hạ tầng kỹ thuật, và có vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu tối thiểu từ 900 tỷ đồng trở lên.

Theo thống kê của HNX, giao dịch sản phẩm HĐTL VN30 có sự tăng trưởng liên tục qua các năm. Nếu như năm 2017, khi sản phẩm HĐTL VN30 mới được đưa vào giao dịch, khối lượng giao dịch bình quân chỉ ở mức 10.954 hợp đồng/phiên, thì trong 7 tháng đầu năm 2022, khối lượng giao dịch HĐTL VN30 đã tăng gấp 21,3 lần, đạt 213.041 hợp đồng/phiên.

Khối lượng giao dịch HĐTL VN30 cao nhất lên tới 506.025 hợp đồng tại ngày 21/06/2022, tương ứng giá trị giao dịch theo danh nghĩa đạt hơn 62 nghìn tỉ đồng. Khối lượng hợp đồng mở (OI) của sản phẩm HĐTL VN30 cũng liên tục tăng. Tại thời điểm cuối tháng 7/2022, khối lượng OI đạt 40.232 hợp đồng, tăng gấp 5 lần so với thời điểm cuối năm 2017. Mức OI cao nhất lên tới 61.090 hợp đồng vào ngày 14/1/2021. Thanh khoản của sản phẩm HĐTL trên chỉ số VN30 đặc biệt tăng mạnh tại những thời điểm chỉ số VN30 giảm mạnh do ảnh hưởng bởi những thông tin tiêu cực của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc, ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, hay sự sụt giảm của chứng khoán toàn cầu.

Đối với sản phẩm HĐTL TPCP kỳ hạn 5 năm và 10 năm, trong 7 tháng đầu năm 2022, khối lượng giao dịch bình quân đạt 680 hợp đồng/phiên.

Giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài trên TTCKPS tăng lên hàng năm, năm sau thường tăng gấp 2 - 3 lần năm trước. Năm 2017, giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài chỉ chiếm tỷ trọng giao dịch 0,1%, số liệu TTCKPS 7 tháng đầu năm 2022 cho thấy, giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài chiếm 2,2% tổng khối lượng giao dịch trên toàn thị trường.

Sau 5 năm hoạt động, TTCKPS đã có sự tăng trưởng vượt các kỳ vọng đặt ra, và trở thành một kênh đầu tư hấp dẫn thu hút các nhà đầu tư trong bối cảnh thị trường cơ sở nhiều biến động. Đặc biệt, khi thị trường cơ sở sụt giảm, cơ hội kiếm lời trên thị trường này không còn, thì nhà đầu tư sẽ tìm kiếm lợi nhuận trên thị trường phái sinh, vì thị trường này cho phép họ kiếm lợi ngay cả khi thị trường cơ sở sụt giảm.

Bên cạnh vai trò là một kênh đầu tư, TTCKPS còn thể hiện vai trò phòng vệ rủi ro cho thị trường cơ sở. Đặc biệt, khi thị trường cơ sở giảm điểm mạnh, thị trường phái sinh góp phần làm giảm áp lực bán tháo trên thị trường cơ sở, giúp ổn định tâm lý nhà đầu tư, giảm quy mô và mức độ sụt giảm trên thị trường cơ sở. Dữ liệu thực tế cho thấy, thanh khoản của thị trường phái sinh thường tăng lên trong các giai đoạn thị trường cơ sở có biến động mạnh, điều này có thể thấy rõ trong thời kỳ ảnh hưởng của đại dịch Covid19. Đây cũng chính là phản ứng tự điều chỉnh của thị trường, giúp trấn an và ổn định tâm lý nhà đầu tư.

Tiếp tục phát triển theo lộ trình

TTCKPS Việt Nam ngày càng nhận được sự quan tâm mạnh mẽ của công chúng đầu tư trong nước và quốc tế, số lượng tài khoản giao dịch phái sinh liên tục gia tăng. Tính đến cuối tháng 7/2022, đã có 1.054.683 tài khoản giao dịch phái sinh của các nhà đầu tư được mở, tăng gấp 423 lần so với năm 2017.

Hoạt động giao dịch vẫn tập trung chủ yếu ở các nhà đầu tư cá nhân trong nước, tuy nhiên cơ cấu nhà đầu tư đã có sự dịch chuyển theo hướng giảm tỉ trọng giao dịch của nhà đầu tư cá nhân, tăng tỉ trọng giao dịch của nhà đầu tư tổ chức. Nếu như năm 2018, gần 99% giao dịch được thực hiện bởi các nhà đầu tư cá nhân thì tỉ trọng này giảm xuống còn khoảng 86% trong những tháng cuối năm 2019 và còn 72,4% trong 7 tháng đầu năm 2022.

Sự quan tâm của nhà đầu tư với những sản phẩm đầu tiên trên TTCKPS là tiền đề để tiếp tục triển khai các sản phẩm chứng khoán phái sinh tiếp theo như hợp đồng quyền chọn chỉ số cổ phiếu, HĐTL và hợp đồng quyền chọn trên cổ phiếu, từng bước đa dạng hóa sản phẩm trên thị trường. HNX sẽ tiếp tục nghiên cứu phát triển các sản phẩm mới theo sự phân công của Sở GDCK Việt Nam theo lộ trình đã được các cơ quan quản lý phê duyệt.

TTCKPS đang ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của TTCK Việt Nam, trở thành một cấu phần không thể thiếu trong thị trường chứng khoán Việt Nam góp phần hoàn thiện cấu trúc TTCK, hỗ trợ sự phát triển bền vững các thị trường chứng khoán cơ sở và thúc đẩy sự phát triển và tăng cường vai trò của thị trường chứng khoán trong thị trường tài chính nói riêng và nền kinh tế nói chung, đưa thị trường chứng khoán trở thành kênh huy động vốn an toàn, dài hạn phục vụ cho tăng trưởng kinh tế.