Đô thị hóa ở Việt Nam: Chọn lộ trình “dễ đi” sẽ có nhiều rủi ro

Cảnh báo các khoản đầu tư ưu tiên đi chệch hướng 

Phát biểu tại diễn đàn cấp cao có sự tham gia của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, và Chính phủ, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam bà Carolyn Turk đưa ra một số khuyến nghị giúp Việt Nam xây dựng các thành phố thông minh, có năng lực cạnh tranh cao, và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trong bài phát biểu của mình, Giám đốc Quốc gia WB ghi nhận, trong hơn 20 năm qua, Việt Nam đã đạt được những bước tiến đáng kể về kinh tế, với tốc độ tăng trưởng GDP bình quân hàng năm đạt mức trên 6%.

Đánh giá tốc độ tăng trưởng này chủ yếu được thúc đẩy bởi tăng năng suất và hiệu ứng quần tụ do quá trình đô thị hóa nhanh chóng mang lại, tuy nhiên, bà Carolyn Turk cũng nhấn mạnh, quá trình này cũng đi kèm với một số thách thức mới.

Theo phân tích của Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam, tỷ lệ dân số sống ở các thị trấn và thành phố đã tăng từ dưới 20% vào năm 1986 lên hơn 36% vào thời điểm hiện tại, tương đương khoảng 36 triệu người. Hiện nay, các đô thị này đóng góp trên 50% GDP quốc gia.

Bà Carolyn Turk nêu rõ: Mặc dù đã đạt được những thành tựu ấn tượng, quá trình đô thị hóa của Việt Nam hiện đang ở thời điểm mang tính chất bước ngoặt khi phương pháp tiếp cận phát triển đô thị hiện tại đang dần chạm đến giới hạn của nó.

Có 2 lộ trình, một là “dễ đi” và hai là “khó đi” tương đương với các chính sách khác nhau và đương nhiên, hiệu quả cũng khác nhau được Giám đốc WB tại Việt Nam chỉ rõ cho các nhà hoạch định chính sách của Việt Nam.

Theo đó, lộ trình “dễ đi” là tiếp tục các chính sách không gian hiện tại – chính sách đã mang lại kết quả tốt trong những thập kỷ gần đây nhưng có thể sẽ làm tăng chi phí đối với các triển vọng phát triển dài hạn do ngày càng dẫn đến nhiều thách thức.

Còn nếu chọn lộ trình “khó đi” hơn, định hình lại phương pháp tiếp cận và áp dụng một chiến lược mà đặt việc nâng cao hiệu quả và tính bền vững làm trọng tâm, sẽ đảm bảo quá trình đô thị hóa của Việt Nam luôn thành công trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng.

Theo bà Carolyn Turk, áp lực cung cấp dịch vụ đối với chính quyền các thành phố đang ngày càng tăng. Để nhanh chóng đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng, chính quyền các thành phố thường tập trung vào nhanh chóng xây dựng và mở rộng cơ sở hạ tầng và dịch vụ mà không tính đến rủi ro khí hậu hoặc tính bền vững. Ngoài ra còn có nhiều điểm bất cập về chính sách, cơ chế và năng lực để lồng ghép hiệu quả các cân nhắc về khí hậu và khả năng chống chịu vào quy hoạch đầu tư vốn.

“Kết quả là các khoản đầu tư được ưu tiên đi chệch hướng so với lộ trình bền vững và các-bon thấp, đồng thời không tận dụng được các cơ hội tiềm năng để thu được lợi ích tài chính thông qua tăng hiệu quả.” bà Carolyn Turk thẳng thắn chỉ rõ.

Cần chuyển đổi cách tiếp cận về phát triển đô thị bền vững

“Nhiệt liệt hoan nghênh việc Bộ Chính trị thông qua Nghị quyết số 6 về quy hoạch, xây dựng và quản lý phát triển đô thị bền vững Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, Giám đốc WB tại Việt Nam đề xuất một số bài học được đúc rút từ kinh nghiệm quốc tế để hiện hiệu quả, thành công Nghị quyết quan trọng này.

Thứ nhất, cần củng cố thể chế và nâng cao năng lực để tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi cách tiếp cận đối với phát triển đô thị bền vững và có khả năng chống chịu; quy hoạch không gian tích hợp phải có cân nhắc đến vấn đề khí hậu và cho phép các bộ ban ngành phối hợp với nhau trên nền tảng số để phát triển các quy hoạch tổng thể; Việc thực thi nên tập trung vào việc hạn chế chuyển đổi đất từ mục đích sử dụng nông nghiệp sang phi nông nghiệp, mà hiện có xu hướng tăng nhanh trong thập kỷ qua.

Thứ hai, để cải thiện năng lực cạnh tranh và hiệu quả của các độ thị tại Việt Nam, việc tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng đô thị là rất quan trọng, đặc biệt là đầu tư vào quản lý rủi ro lũ lụt và hệ thống giao thông công cộng công suất cao; Nên tìm hiểu các cơ chế nắm bắt giá trị đất đai khác nhau, như thuế tài sản để chống tích trữ và đầu cơ đất đai, người sử dụng đất cùng phát triển ở quy mô nhỏ, điều chỉnh lại đất đai dựa trên sự đồng thuận của người sử dụng đất, và di dời hoặc tái phát triển các hoạt động công nghiệp hoặc các hoạt động có giá trị gia tăng thấp khác.

Thứ ba, lồng ghép tư duy và biện pháp tăng cường khả năng chống chịu vào quy hoạch, kỹ thuật và thiết kế và vận hành cơ sở hạ tầng, dù là bất kể loại cơ sở hạ tầng nào.

Thứ tư, các thành phố có thể và sẽ có đóng góp quan trọng vào phát thải ròng bằng không. Điều này có thể đạt được bằng cách thực hiện một số lượng lớn các khoản đầu tư nhỏ vào sản xuất năng lượng tái tạo và hiệu quả năng lượng, đóng gói các tác động giảm phát thải của các khoản đầu tư này và bán các khoản tín chỉ ra thị trường.

“Chúng tôi cam kết không ngừng hỗ trợ cho quá trình đô thị hóa của Việt Nam, nhằm đạt được mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045. Chúng tôi đã thử nghiệm các công cụ và áp dụng kiến thức chuyên môn sâu rộng nhằm giúp các thành phố của Việt Nam đi đúng hướng trên lộ trình “khó đi” để có khả năng chống chịu và ứng phó với biến đổi khí hậu cũng như những bất ổn khác, nhằm đạt được sự phát triển thực sự bền vững.” – Giám đốc WB tại Việt Nam nói.