Việt Nam có thể chậm đón cơ hội chuyển dịch chuỗi cung ứng trong 2021

Theo báo cáo công bố ngày 20/1 của Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế xã hội quốc gia (NCIF), việc dịch chuyển chuỗi cung ứng sẽ chỉ có thể đẩy mạnh khi dịch bệnh được kiểm soát, trong giai đoạn 5 năm tới (2021-2025).

Đại dịch Covid-19 được coi là nhân tố đẩy nhanh quá trình dịch chuyển chuỗi cung ứng vốn xuất hiện từ căng thẳng thương mại Mỹ - Trung, tuy nhiên vẫn xuất hiện những rào cản nhất định đối với các nước đón nhận.

Việt Nam được xem là một điểm đến thuận lợi để đón nhận sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng như thành công kiểm soát dịch bệnh, là nước có triển vọng tăng trưởng tốt, có chi phí lao động thấp, đã ký kết nhiều hiệp định FTA thế hệ mới, có vị trí gần Trung Quốc...

Tuy nhiên, NCIF cũng lưu ý, trình độ công nghệ và lao động ở Việt Nam còn hạn chế, chi phí lao động hiện thấp nhưng lại có xu hướng tăng nhanh mà mức tăng năng suất lao động lại không tương thích. Cơ sở hạ tầng ở Việt Nam cũng chưa phát triển... Đây là những rào cản lớn khiến Việt Nam khó thu hút những ngành đòi hỏi năng lực sản xuất, công nghệ, hạ tầng và nhân lực chất lượng cao.

Bên cạnh đó, theo NCIF, các ngành công nghiệp phụ trợ ở Việt Nam chưa phát triển, các hoạt động sản xuất tại Việt Nam vẫn chủ yếu tập trung vào gia công, lắp ráp. Chỉ có một số ít ngành cung cấp lao động đầu vào có năng suất cao và xuất khẩu sang nhiều thị trường khó tính nhưng chủ yếu đang do các doanh nghiệp FDI sản xuất.

Đơn cử là ngành dệt may, da giày hiện đang chủ yếu gia công và nhập khẩu nguyên liệu từ nước ngoài.  Ngoại trừ một số ngành sản xuất nhựa và cao su tổng hợp, các doanh nghiệp thượng nguồn khác vẫn còn có nhiều hạn chế trong năng lực cung ứng.

Với ngành điện tử, dù Việt Nam là nước xuất khẩu lớn thứ mười hai trên thế giới và thứ ba trong khối ASEAN, tuy nhiên 95% giá trị lại thuộc về doanh nghiệp FDI và chủ yếu là ở công đoạn gia công, lắp ráp.

Để Việt Nam đón nhận được cơ hội chuyển dịch chuỗi cung ứng, NCIF đã đề xuất cần sớm hoàn thiện quy hoạch nhằm tăng cung đất cho phát triển khu công nghiệp hiện đang bị hạn chế do giá đất tăng chóng mặt. Ngoài ra, cần có định hướng sớm để xây dựng một số cơ sở đào tạo về nhu cầu lao động cấp cao. Cần có thêm các chính sách miễn giảm thuế nhập khẩu các loại máy móc thiết bị, nguyên vật liệu thúc để đẩy sản xuất trong nước, tuy nhiên không khuyến khích đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ.

Gần đây, Bộ phận phân tích thông tin (EIU) thuộc tạp chí The Economist đã đưa ra nhận định, Việt Nam đã trở thành trung tâm sản xuất giá rẻ mới trong chuỗi cung ứng tại châu Á.

Theo EIU, các nhân tố khiến cho Việt Nam nổi trội hơn so với các quốc gia khác trong khu vực gồm là có nhiều ưu đãi dành cho doanh nghiệp quốc tế mở nhà máy sản xuất hàng công nghệ cao, có nguồn lao động dồi dào với giá rẻ cũng như đạt được nhiều lợi ích từ các hiệp định thương mại tự do. Theo đó, Việt Nam đã ghi điểm cao hơn so với Ấn Độ và Trung Quốc về chính sách FDI cũng như kiểm soát thương mại quốc tế, hối đoái.