Đại dịch Covid-19 đã đẩy ngành công nghiệp vận tải hàng không thế giới nói chung và hàng không Việt Nam bước vào giai đoạn khó khăn nhất trong lịch sử hơn 100 năm thành lập. Trong năm 2021, ngành hàng không vẫn phải tiếp tục đối mặt với khó khăn khi các đường bay quốc tế chưa biết bao giờ mở lại, còn giá vé bay của các đường bay nội địa hiện lại đang ở mức quá rẻ.
Thời điểm cuối năm, ngành hàng không đang cho thấy sự hồi phục đáng kể, nhờ các tuyến nội địa đã khôi phục hoàn toàn và hoạt động vận tải hàng hóa tiếp tục giữ “phong độ”.
Tính đến tháng 11/2020, so với cùng kỳ năm ngoái, tổng số chuyến bay giảm 23%, hồi phục mạnh từ mức giảm 92% của tháng 4/2020. Dường như toàn bộ sự hồi phục đến từ các tuyến bay nội địa do các tuyến quốc tế chưa được mở lại. Trong đó, tuyến TP. HCM - Hà Nội là tuyến hoạt động mạnh nhất với 540 chuyến/tuần so với 371 chuyến/tuần trước dịch, với tỉ lệ lấp đầy tương đối khả quan khoảng 90%.
Vận tải hàng hóa chịu ảnh hưởng ít nghiêm trọng hơn từ Covid-19 và đã khôi phục từ rất sớm. Do đường bay quốc tế chưa hoạt động trở lại, việc tăng trưởng nhiều khả năng còn gặp khó khăn khi các chuyến bay chở khách kết hợp chở hàng hóa thường chiếm một nửa công suất chở hàng.
Công ty Chứng khoán Mirae Asset Việt Nam (MASVN) nhận định rằng, năm 2021 sẽ vẫn là một năm khó khăn. Ngành hàng không đang trong trạng thái không còn dư địa để phục hồi thêm cho đến khi các chuyến bay quốc tế được mở cửa trở lại.
Thực tế cho thấy, giá vé thấp đang giúp đẩy nhu cầu di chuyển bằng máy bay tại các tuyến nội địa lên mức cao hơn thời điểm trước dịch. Khả năng tăng các tuyến nội địa cũng có giới hạn do không còn nhiều dư địa để giảm giá vé. Dòng tiền dương sẽ không xuất hiện nếu các hãng hàng không tiếp tục giảm giá vé thì hoạt động khai thác cũng không đem lại.
"Thị trường nội địa cạnh tranh gay gắt cho đến khi các tuyến quốc tế được mở cửa trở lại, chúng tôi cho rằng tình hình kinh doanh của các hãng hàng không Việt Nam sẽ khó có sự cải thiện thêm ", chuyên gia của MASVN cho hay.
Khó khăn thứ hai mà ngành hàng không phải đối mặt trong năm 2021 là thị trường bị thu hẹp khiến việc cạnh tranh sẽ trở nên gay gắt hơn.
MASVN nhấn mạnh rằng hiện tất cả máy bay đều dồn về khai thác tuyến nội địa để cải thiện dòng tiền. Hãng hàng không Vietjet Air tiếp tục nhận về 11 máy bay mới và nâng tổng số máy bay đang vận hành lên 88 chiếc. Nhận thêm máy bay mới đi kèm hoạt động bán và thuê lại (Sale & Lease back) máy bay, đang là giải pháp cho lợi nhuận trên báo cáo, tuy nhiên lại khiến dòng tiền và hoạt động cốt lõi tệ đi khi thị trường chưa hồi phục.
Trong khi đó, hãng hàng không Bamboo Airways giảm 2 chiếc A320 nhưng lại nhận thêm 4 máy bay cỡ nhỏ E195 (124 ghế), nâng tổng số máy bay lên 26 chiếc. Số chuyến bay đã thực hiện trong tháng 11/2020 đạt 3.286 chuyến, so với cùng kỳ năm ngoái tăng 35%. Hai hãng hàng không Vietnam Airlines và Pacific Airlines có số lượng máy bay khai thác giảm so với thời điểm tháng 5/2020, từ 105 chiếc xuống còn 99 chiếc và 18 chiếc xuống 15 chiếc.
Trong một chuyến bay, số lượng vé giá rẻ cũng tăng lên thể hiện qua việc dễ dàng mua được cho dù đặt mua gần ngày khởi hành. Bên cạnh đó, các hình thức di chuyển như xe khách, tàu hỏa cũng có những chương trình giảm giá mạnh (giảm từ 15-30% với xe khách; giảm 50% đối với tàu hỏa với số lượng giới hạn 6.000–14.000 VNĐ/vé cho mỗi đợt), khiến cho cạnh tranh ngày càng trở nên khốc liệt.
Theo ước tính của MASVN về triển vọng vắc xin ngừa Covid-19, sẽ cần khoảng 4 tháng để đủ vắc xin tiêm cho 30% dân số ở Mỹ (mức tối thiểu để đẩy lùi dịch bệnh). Đối với các nước kém phát triển hơn Mỹ, do không tự chủ được nguồn vắc xin thời gian để đạt được tỉ lệ tiêm chủng 30% sẽ còn kéo dài hơn.
"Các chuyến bay quốc tế có thể sẽ mở cửa trở lại ngay sau khi dịch bệnh được đẩy lùi và lưu lượng khách quốc tế sẽ bắt đầu khôi phục dần từ thời điểm đó. Tuy nhiên, theo chúng tôi thì tốc độ hồi phục sẽ khá chậm do các quy định về cách ly, kiểm dịch, dịch Covid-19 làm suy yếu nền kinh tế ảnh hưởng tới nhu cầu du lịch", chuyên gia của MASVN cho thêm lưu ý.
Hiện nay, các hãng hàng không Việt Nam đang tích cực huy động thêm vốn và đồng thời cắt giảm chi phí.
Cụ thể, các hãng hàng không đều đẩy mạnh các chiến dịch tiền bán hàng bằng cách mạnh tay khuyến mãi các chuyến bay trong 2021. Đặc biệt, hãng hàng Vietjet Air với đợt pre-sale sẽ được kéo dài và không giới hạn, giá vé hạng phổ thông chỉ còn 85.460 VNĐ tuyến TP.HCM đi Hà Nội cho toàn bộ năm 2021. Còn với hãng Vietnam Airlines và hãng Bamboo Airways thường sẽ đưa ra các đợt sale ngắn và nhiều giới hạn hơn. Hoạt động này sẽ cho phép các hãng thu về nguồn tiền nhất định.
Gần đây, hãng Vietnam Airlines dự tính huy động 8.000 tỷ từ phát hành thêm cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu, giá phát hành dự kiến 10.000 VND/cổ phiếu và 4.000 tỷ từ nợ vay trong thời gian 3 năm ưu đãi với lãi suất 4%/năm.
Theo MASVN ước tính, với số dư tiền mặt cộng các khoản đầu tư ngắn hạn vào cuối quý III/2020, hãng Vietnam Airlines và hãng Vietjet chỉ duy trì hoạt động trong khoảng 3,9 tháng và 9,5 tháng. Nhờ nguồn tiền huy động mới và gói tín dụng, hãng Vietnam Airlines có thể duy trì hoạt động kinh doanh cho đến khi dịch bệnh được đẩy lùi.
Chính sách mạnh tay cắt giảm chi phí đã có ngay từ quý I/2020 của hai hãng hàng không Vietnam Airlines và Vietjet Air. Đối với chính sách với người lao động, dù cả hai công ty không có chính sách cho thôi việc bắt buộc nhưng hãng Vietnam Airlines lại có thiên hướng cho nhân viên nghỉ ở nhà không hưởng lương, trong khi hãng Vietjet lại mạnh tay cắt giảm lương nhân viên và điều chỉnh theo doanh thu.
