Trước tác động sâu rộng của đại dịch bệnh Covid-19 đến nền kinh tế thế giới và Việt Nam, thị trường chứng khoán năm 2020 bùng nổ về điểm số lẫn thanh khoản. Dưới đây là 10 sự kiện chứng khoán nổi bật năm 2020 được Câu lạc bộ Nhà báo chứng khoán tổ chức công bố vào 23/12 vừa qua.
Đại dịch Covid-19 bắt đầu ảnh hưởng tới TTCK Việt Nam từ cuối tháng 1/2020, sớm hơn gần 1 tháng so với thế giới. Một đợt sụt giảm nhanh và mạnh chưa từng thấy trên các TTCK đã diễn ra. Chỉ trong 2 tháng sau đó, chỉ số VN-Index đã sụt giảm xuống mức thấp nhất 33,51% trong vòng 3 năm qua.
Tuy nhiên, với sự những nỗ lực của Chính phủ trong việc kiểm soát dịch bệnh, TTCK Việt Nam đã nhanh chóng phục hồi trong 9 tháng còn lại của năm 2020 với mức tăng trưởng gần 60% kể từ đáy và tăng so với cuối năm 2019 hơn hơn 9%. Năm 2019, VN-Index có mức tăng trưởng chỉ 7,67%. Điều này cho thấy TTCK Việt Nam duy trì hoạt động ổn định và phục hồi ấn tượng trong tình hình dịch bệnh. Bên cạnh đó, TTCK Việt Nam cũng xác lập kỷ lục 2 tháng liên tiếp vào tháng 9 và tháng 10 khi có mức tăng trưởng mạnh nhất thế giới.
Với mức độ phục hồi mạnh mẽ và lãi suất duy trì thấp kỷ lục của TTCK, dòng tiền đã chảy mạnh vào kênh đầu tư chứng khoán. Thị trường ghi nhận số lượng nhà đầu tư mới tham gia thị trường cao kỷ lục. Tính đến cuối tháng 11/2020, có tổng số 332.886 tài khoản mở mới trong năm, trong đó nhà đầu tư cá nhân trong nước có 329.452 tài khoản.
Sự tham gia mạnh mẽ của các nhà đầu tư mới đã đẩy thanh khoản thị trường tăng lên ở ngưỡng kỷ lục với phiên giao dịch trên 2 sàn ngày 15/6/2020 đạt gần 23.562 tỷ đồng. Giá trị khớp lệnh đạt 10.000 tỷ đồng/phiên trong tháng 12/2020.
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục có thêm một năm "bùng nổ", đặc biệt là trái phiếu phát hành riêng lẻ. Tính đến hết tháng 11/2020, theo số liệu từ HNX, có 2.311 đợt đăng ký phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, trong đó có 1.970 đợt phát hành thành công với tổng giá trị phát hành thành công đạt 348.400 tỷ đồng, tương ứng 68,5% tổng giá trị đăng ký. Kỳ hạn phát hành bình quân là 4,07 năm và 237 doanh nghiệp phát hành thành công, trong đó có 3 doanh nghiệp đã phát hành thành công 185 triệu đô la trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế.
TTCK Việt Nam từ đầu tháng 12/2020 đã chính thức trở thành thị trường có tỷ trọng lớn nhất trong rổ các thị trường cận biên theo hệ thống phân loại của MSCI. Điều này có được là do thị trường Kuwait được nâng hạng lên nhóm "mới nổi". Theo lộ trình tăng tỷ trọng thì thị trường Việt Nam vào cuối năm 2020 sẽ đạt 15,76% lớn nhất trong nhóm các thị trường cận biên của MSCI. Tỷ trọng của thị trường Việt Nam đến hết năm 2021 sẽ đạt 28,76%.
Trong nhóm thị trường cận biên của MSCI, TTCK Việt Nam chiếm tỷ trọng cao nhất. Điều này sẽ thu hút một lượng vốn lớn từ các quỹ đầu tư bám theo chỉ số MSCI Frontier Markets 100 Index.
Theo Nghị định 126/2020/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật Quản lý thuế có hiệu lực từ ngày 5/12/2020, các tổ chức sẽ phải khai thuế thay và nộp thuế thay cho cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán. Còn với cá nhân là cổ đông hiện hữu thì sẽ nhận thưởng bằng chứng khoán. Các cá nhân được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn. Bên cạnh đó thì cá nhân góp vốn bằng bất động sản, phần vốn góp, chứng khoán. Nghị định số 126/2020/NĐ-CP không thay đổi về chính sách thuế mà chỉ thay đổi chủ thể khai và nộp thuế thu nhập cá nhân so với những quy định trước.
Có nhiều ý kiến phản hồi từ nhà đầu tư trên thị trường về quy định này khi cho rằng việc đánh thuế đối với cổ tức và cổ phiếu thưởng là chưa đúng bản chất, bởi cổ tức hay cổ phiếu thưởng không phải là một khoản đầu tư sinh lời. Bên cạnh đó, các công ty chứng khoán cũng vướng mắc trong việc ghi nhận thông tin số lượng chứng khoán có được từ việc chia thưởng hay trả cổ tức bằng cổ phiếu, trong khi thời gian có hiệu lực của quy định này rất gấp.
Năm 2020, dòng vốn đầu tư toàn cầu có sự dịch chuyển liên tục. Từ cuối tháng 2 và kéo liên tục cho đến cuối năm xu hướng bán ròng bắt đầu xuất hiện trên TTCK Việt Nam. Cụ thể, tính đến hết tháng 11/2020, nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng 38.776 tỷ đồng qua kênh khớp lệnh, mua ròng 22.457 tỷ đồng qua kênh thỏa thuận, vì thế đã dẫn đến tổng giá trị rút ròng còn 16.318 tỷ đồng. Trái ngược với việc dòng vốn ngoại chủ động thì dòng vốn thụ động của cả nhà đầu tư trong nước lẫn nước ngoài lại gia tăng mạnh mẽ mà đặc biệt là sự bùng nổ của các quỹ đầu tư ETF nội.
Trong năm 2020, hàng loạt quỹ đầu tư ETF sự ra đời như: ETF MAFM VN30, ETF SSIAM VN30, ETF SSIAM VNFIN LEAD, ETF VFMVN DIAMOND, ETF VINACAPITAL VN100. Các quỹ ETF nội mới ra đời đã nhanh chóng thu hút được hàng ngàn tỷ đồng. Đơn cử quỹ ETF VFMVN Diamond khi mới IPO hồi tháng 5/2020 với hơn 100 tỷ đồng thì đến cuối năm quy mô quỹ đã đạt hơn 4.000 tỷ đồng.
PYN Elite Fund hay CTBC Vietnam Equity Fund đều là quỹ đầu tư nước ngoài cũng rót vốn vào các quỹ ETF nội. Từ đầu năm đến giữa tháng 12/2020 các quỹ ETF niêm yết ở sàn HOSE đã được nhà đầu tư nước ngoài mua ròng xấp xỉ 4.000 tỷ đồng.
Với đa số phiếu thuận, ngày 17/11/2020 Quốc hội đã nhất trí với đề nghị của Chính phủ về các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho Tổng công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines), đây là một doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa đang niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.
Vietnam Airlines được Quốc hội cho phép Ngân hàng Nhà nước tái cấp vốn và gia hạn không quá 2 lần cho tổ chức tín dụng vay 4.000 tỷ đồng lãi suất ưu đãi 4%/năm để phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh. Qua đó, để tăng vốn điều lệ, Vietnam Airlines được phép chào bán thêm cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu thêm 8.000 tỷ đồng. Quốc hội cũng yêu cầu Chính phủ giao Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) thay mặt Chính phủ đầu tư mua cổ phiếu tại Vietnam Airlines thuộc quyền mua cổ phần của cổ đông nhà nước.
TTCK phái sinh sau 4 năm vận hành đã có bước tăng trưởng vượt bậc. Thay vì phải bán tháo cổ phiếu nhà đầu tư đã sử dụng hợp đồng tương lai chỉ số VN30 Index làm công cụ phòng vệ danh mục, thị trường giảm mạnh đã tạo điều kiện cho hoạt động đầu cơ giá xuống trên thị trường này.
Về thanh khoản lập kỷ lục trong ngày 29/7/2020 với khối lượng giao dịch đạt mức cao nhất 356.033 hợp đồng và khối lượng hợp đồng mở cao nhất đạt 52.767 hợp đồng vào ngày 10/11/2020. VN30 trong năm 2020 có khối lượng giao dịch bình quân đạt hơn 163.000 hợp đồng/phiên, tăng 84,27% so với bình quân năm 2019… Số tài khoản phái sinh tính đến hết tháng 11/2020 đạt 161.992 tài khoản. Trong đó, 70.000 tài khoản mở mới trong năm 2020, đây là mức cao nhất trong vòng 4 năm hoạt động.
Luật Chứng khoán 2019 được Quốc hội thông qua trong năm 2020, cơ quan quản lý đã khẩn trương hoàn thiện một văn bản hướng dẫn luật để kịp thời thực thi từ ngày 1/1/2021.
Ngoài Luật Chứng khoán thì Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp, hệ thống văn bản pháp lý về chứng khoán có lẽ sẽ góp phần cải thiện chất lượng hàng hóa, chất lượng các doanh nghiệp trên TTCK sẽ thu hút vốn đầu tư của nhà đầu tư trong và ngoài nước. Nâng cao năng lực và chất lượng hoạt động của các chủ thể tham gia thị trường.
Đồng thời sẽ tăng tính công khai, minh bạch, bảo đảm cho thị trường hoạt động bền vững, an toàn, chuyên nghiệp, hiện đại. Bên cạnh đó, luật này còn tạo cơ sở để nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý, giám sát và cưỡng chế thực thi, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.
Năm 2020, TTCK Việt Nam ghi dấu mốc lịch sử khi tròn 20 năm mở cửa hoạt động. Ngày 20/7/2000, khai trương thị trường chỉ với 2 loại cổ phiếu, 6 công ty chứng khoán và vài nghìn nhà đầu tư. Sau 20 năm, thị trường chứng khoán Việt Nam có quy mô vốn hóa với gần 200 tỷ đô la và gần 30 doanh nghiệp niêm yết có vốn hóa trên 1 tỷ đổ la với đầy đủ các cấu phần thị trường và các sản phẩm đầu tư đa dạng thu hút trên 2,7 triệu nhà đầu tư mở tài khoản. Khung pháp lý trên TTCK được hoàn thiện liên tục trong 20 năm qua với 3 thế hệ Luật Chứng khoán. Luật Chứng khoán mới sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2021 sẽ tạo nền tảng pháp lý minh bạch, tiên tiến, thúc TTCK phát triển và hội nhập.
Sở GDCK TPHCM là nơi đầu tiên khai mở giao dịch chứng khoán tại Việt Nam, là dấu son 20 năm còn được ghi nhận bằng việc trên 80% công ty niêm yết đã niêm yết khi thực hiện tăng vốn điều lệ. Trong đó, CTCP Vincom tăng vốn điều lộ 43 lần (mã VIC), Ngân hàng Ngoại Thương Việt Nam tăng 33 lần (mã VCB), CTCP Cơ điện lạnh tăng 21 lần (mã REE), CTCP Sữa Việt Nam tăng 11 lần (mã VNM).
Kể từ năm 2000 đến nay tổng giá trị huy động thông qua phát hành thêm trên thị trường cổ phiếu ước đạt hơn 295.000 tỷ đồng với 834 đợt phát hành. Trong đó, giai đoạn tái cấu trúc nền kinh tế 2010-2015 có huy động tăng hơn 5 lần so với giai đoạn 2004-2009.
